Calatagan, Batangas: Historical Data Part X (Final Part)
PART X
PART I | PART II | PART III | PART IV | PART V | PART VI | PART VII | PART VIII | PART IX | PART X
In remote places, especially in those barrios near the mountains, the people are accustomed to using nature to determine time. The use to see cross (krus na bituin), Venus, [the] Morning Star, the Dipper, Noah’s Arc, and the crowing of the roosters at dawn.
Those people living in the barrios of Luya, Bucal and Baha determine the time by means of the song or sound of the hornbill. This bird always makes sounds or sings every 12:00 noontime. That’s when the people are able to know the time of the hornbill.
remembered are the planting, harvesting, summer and the rainy seasons. When the date to be remembered will count four years, these seasons are used. For example, when a child is born and [at] the age of eighteen he will celebrate his birthday, the season from which he was born will be remembered. If he is born during the planting season, from that planting season until the eighteenth planting season will be counted.
The off the fruits of the trees are used also in the same manner as the seasons of the year, only, the bearing of the fruits are counted instead of the seasons.
When the date to be remembered will come only four months, the number of full moons are used. For example, a party or an activity will be celebrated on the third moon, the people must count three consecutive full moons until the third full moon.
Sa mga malalayong ngayon, ang mga tao ay nabihasa na sa pagtingin o pagtanda ng kanilang kaarawan o kung ano mga mahalagang bagay na nararapat tandaan sa pamamagitan ng mga panahon o pagbunga ng mga halaman kung sila ay walang kalendaryo. Ang mga panahong pinagbabatayan nila ay ang mga panahong tag-araw, tag-ulan, tagtanim at tagsibol. Ang mga panahong ito ay ginagamit ko ang kaarawan na nararapat tandaan ay bumibilang ng mga taon. Halimbawa, kung ang isang bata ay iniluwal at pagdating ng ika-labing-walong taon ay ipaghahanda, kung ang kapanganakan niya ay tag-araw ay labing-walong pag araw ang bibilangin.
Ang panahon ng tag-bunga ng mga kahoy ginagamit na tulad din sa panahon, nguni’t ang binibilang lamang ay ang pagbunga ng mga kahoy. Kung ang araw na tatandaan ay buwan lamang ang bibilangin ay ang pagbibilog naman ng buwan. Halimbawa, kung [sa] ika-tatlong pagbibilog ng buwan ay may pagdiriwang na magaganap ang mga tao ay bibilang ng tatlong sunod-sunod na pagbibilog ng buwan sa ikatlong pagbibilog.
When the month of May comes and does not have rain, the people of Luya have some practices in rain asking. Their practices are the following: First – having [a] procession for nine consecutive days. Second – Bathing saving the image of the patron saint. Third – Having play prayers. The people believe that the most effective is the combination of procession and bathing. The procession designed to bring rain is called lutrina.
The image of the patron saint is taken out of the chapel and carried on the shoulders of two or four persons. Men and women carrying lighted candles follow. Sometimes, the image of the saint is taken to the rice fields. As the procession passes by the rice field, prayers are said or sacred songs either by the cantoras or by the people themselves.
In many places, especially those with a river or near the sea, the procession ends with the dipping of the image of the same in the water.
Kung sumasapit ang buwan ng Mayo at hindi pa nagkakaroon ng ulan, ang mga tao sa nayon ng Luya ay may kaugalian sa paghingi ng ulan. Ang kanilang ginagawa ay ang mga sumusunod: Una – Nagkakaroon sila ng procisyon nang siyam na gabi. Ikalawa – Pinaliluguan ang imahin ng Santo. Ikatlo – Ang magdasal. Ang mga tao ay naniniwalang ang pinakamabisa ay ang procisyon na kasamang pagpapaligo ng santo.
Ang prusisyon ay ginaganap na nagdadala ng ulan ay tinatawag na Lutrina. Ang imahin ng Patron ay inilalabas sa simbahan at pasan sa balikat ng dalawa o apat na tao. Ang mga lalaki at babai ay nagdadala ng nagniningas na kandila at sumusunod.
Kung minsan, ang Santo ay dinadala sa palayan. Habang ang prusisyon ay dumadaan sa palayan, ang dasal o ang mga banal na awit ay inaawit ng kantoras o di kaya ay ng mga tao. Maraming lugal, lalo’t yaong may ilog o malapit sa dagat, ang prusisyon ay natatapos sa paghuhulog ng Santo sa tubig.
When a person calls at a house and does not find anybody at the door or the window to bid him enter, he knocks timidly on a door or on the walls and follows it with a soft respectful “Tao po.” “Tao po” must have been invented a long time ago not only as [a] greeting to the household but also to save the people of the household the trouble of finding out [if] the jarring sound of the door is made by a human or an animal. It must be remembered that dogs and pigs sometimes rub their backs on the house or on the walls. Therefore, unless the jarring sound at the door is accompanied by “Tao po,” the household believes that it is only produced by an itchy dog or pig which wants to be let in. So, when a household hears [someone] saying “Tao po,” they believe it is human and must be let in.
Sussst or hoy is sometimes used in addressing persons, especially when one is not familiar with a person's name and wants to call his attention, but it is not good to address persons like this. Mama is also used in addressing persons equivalent to Mister and “ale” equivalent to Miss and Mrs. In English words.
Sometimes, amon is also addressed as pare or kumpari.
Kung ang isang tao ay tumatawag sa bahay at hindi nakikita ng tao sa pintuan o sa bintana upang may magpatuloy sa kanya ay kumakatok sa pintuan o kaya yung sa dingding kasabay ang wikang “Tao po.” Ang “Tao po” ay matagal nang ginagamit hindi lamang sa pagtawag sa may bahay kung hindi upang mailigtas ang tao sa bahay sa paghahanap kung saan nagbubuhat ang ingay, sa tao o sa hayop.
Dapat malaman na ang aso, baboy ay kung minsan ay ikinukuskos ang likod sa bahay o di kaya’y sa dingding. Kaya’t hanggang ang ingay sa pintuan ay hindi sinasabayan ng “Tao po” naniniwala ang may bahay na nagbubuhat lamang sa aso o baboy na nais pumasok. Kaya’t kung ang may bahay ay makarinig ng “Tao po,” ay naniniwalang may tao na dapat papasukin.
Ang sissst o hoy ay kung minsan ay ginagamit din sa pagtawag ng tao, lalo’t hindi totoong kakilala ang pangalan ng isang tao na nais tawagin ang pansin, nguni’t hindi mabuti ang pagtawag sa tao ng katulad nito. Ang mama at ale ay ginagamit din sa pagtawag sa tao. Kung minsan ay tinatawag na pare o kumpari.
PART I | PART II | PART III | PART IV | PART V | PART VI | PART VII | PART VIII | PART IX | PART X